Położony nad malowniczym brzegiem Wisły Toruń to jedno z najstarszych i najpiękniejszych miast Polski, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To miasto o bogatej historii, sięgającej średniowiecza, które zachwyca swoimi gotyckimi zabytkami, klimatycznymi uliczkami i niepowtarzalną atmosferą. Ale Toruń to nie tylko perła architektury i historii – to także miejsce, gdzie narodziła się jedna z najsłynniejszych polskich tradycji kulinarnych: pierniki. A także miasto, w którym przyszedł na świat wielki astronom Mikołaj Kopernik.
Miasto piernika
Legenda głosi, że pierniki toruńskie narodziły się dzięki… pszczołom. Pewnego razu, gdy mieszczanie skarżyli się na brak miodu, do Torunia przybyła pszczoła-królowa, która obiecała, że sprowadzi swoje roje, by pomóc miastu. Wkrótce miodu było pod dostatkiem, a toruńscy piekarze zaczęli eksperymentować z wypiekami, łącząc mąkę, przyprawy korzenne i mód. Tak narodziły się pierwsze pierniki. Inna legenda mówi o córce piekarza, Katarzynie, która upiekła ciasteczka w kształcie kwiatów, by zachwycić księcia, i tak powstały słynne pierniki Katarzynki.
Dziś pierniki toruńskie są nie tylko symbolem miasta, ale też atrakcją turystyczną. Obowiązkowym punktem wizyty jest Żywe Muzeum Piernika, gdzie zwiedzający mogą wziąć udział w warsztatach wypieku pierników według dawnych receptur. To interaktywne muzeum przenosi w czasy renesansu, kiedy piernikarstwo było prawdziwą sztuką. Uczestnicy, ubrani w fartuchy, pod okiem mistrza piernikarskiego własnoręcznie przygotowują ciasto, wałkują je i wyciskają z niego fantazyjne kształty przy użyciu drewnianych form inspirowanych oryginalnymi wzorami z XVII wieku. Podczas zajęć można dowiedzieć się, jakie przyprawy nadają piernikom charakterystyczny aromat, jak dojrzewa ciasto oraz jak wyglądał proces wypieku przed wiekami. Każdy uczestnik zabiera ze sobą własnoręcznie wykonany piernik – nie tylko jako pamiątkę, ale też jako aromatyczną lekcję historii. Oprócz części średniowiecznej, muzeum oferuje również ekspozycję nawiązującą do XIX-wiecznej fabryki pierników. Można tam zobaczyć, jak wyglądała produkcja na większą skalę i jakie maszyny wspomagały dawnych cukierników. To znakomita okazja, by porównać rzemiosło z industrializacją i zrozumieć, jak zmieniała się technologia wypieku na przestrzeni lat.
To nie jest zwykłe muzeum – to żyjąca opowieść, gdzie historia dosłownie zstępuje z gablot i staje twarzą w twarz ze zwiedzającym. Już od progu gości witają przebrani w stroje z epoki animatorzy, którzy wcielają się w role czeladników, mistrzów piernikarskich, a nawet wiedźm znających się na korzennych przyprawach. Dzięki ich barwnej opowieści i interaktywnym pokazom można poznać nie tylko składniki i techniki wypieku pierników, ale także dowiedzieć się, jak wyglądało życie w Toruniu kilkaset lat temu.
Foto 4; Anna Molęda-Kompolt
Dla miłośników historii kulinarnej polecam także wizytę w Muzeum Toruńskiego Piernika, które jest oddziałem Muzeum Okręgowego w Toruniu. Wizyta w tym muzeum to nie tylko lekcja historii, ale przede wszystkim niezapomniane doświadczenie zmysłowe – pełne zapachów, smaków i kreatywnej zabawy. Muzeum mieści się przy ul. Strumykowej 4, w dawnym budynku fabryki pierników należącej do rodziny Wesse, jednej z najbardziej znanych toruńskich rodzin cukierniczych. Ekspozycja została otwarta w 2015 roku i od tego czasu cieszy się niesłabnącą popularnością. Piernikowa podróż zaczyna się w XIII wieku, a interaktywne wystawy sprawiają, że niemal można poczuć ciepło pieca i aromat przypraw towarzyszących tej ewolucji przez wieki.
Prawdziwym sercem muzeum są warsztaty piernikarskie, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem turystów w każdym wieku. To właśnie tutaj można na chwilę zamienić się w średniowiecznego mistrza piernikarskiego. Warsztaty odbywają się w specjalnie przygotowanej pracowni, stylizowanej na dawną kuchnię rzemieślniczą. Uczestnicy – pod opieką prowadzącego w stroju czeladnika – własnoręcznie wyrabiają ciasto piernikowe, korzystając z tradycyjnych form wykonanych z drewna. Zajęcia prowadzone są w przystępny, często humorystyczny sposób, co sprawia, że warsztaty są świetną zabawą również dla najmłodszych. Wszystko odbywa się w autentycznej scenerii, która dopełnia wrażeń i pozwala poczuć się jak dawny mistrz piernikarski. Każdy uczestnik odciska swój piernik, po czym wypiekany jest on na miejscu i zabierany jako pachnąca pamiątka z Torunia. Ja wypiekłam serce.
Kopernik i jego dziedzictwo
Toruń to także miejsce narodzin Mikołaja Kopernika, autora teorii heliocentrycznej i jednego z najwybitniejszych uczonych w historii. Urodzony w 1473 roku w kamienicy pod numerem 15 przy dzisiejszej ul. Kopernika, pozostawił po sobie bogate dziedzictwo, które można zgłębiać podczas wizyty w Domu Kopernika. Ten gotycki budynek mieści obecnie muzeum poświęcone życiu i pracy astronoma, gdzie odwiedzający mogą obejrzeć eksponaty związane z nauką, astronomią i codziennym życiem w epoce renesansu. Ekspozycje skupiają się na trzech głównych tematach: życiu i pracy Mikołaja Kopernika, codzienności mieszczańskiej rodziny w późnogotyckim domu oraz historii nauki. Zwiedzający mogą korzystać z interaktywnych aplikacji, hologramów, kina 4D, rozszerzonej rzeczywistości oraz audio przewodników. W muzeum odtworzono średniowieczny układ wnętrz i ich wystrój z okresu od XV do XVIII wieku.
W drugiej części muzeum znajdują się pamiątki po astronomie i jego rodzinie oraz kolekcja różnych wydań De revolutionibus orbium coelestium. W piwnicy można zwiedzić stałą wystawę o nazwie „Świat Mikołaja Kopernika”, prezentującę jego życie i dokonania. Dom Mikołaja Kopernika to nie tylko muzeum, ale także miejsce licznych wydarzeń kulturalnych, takich jak wykłady, warsztaty, koncerty i pokazy astronomiczne. Muzeum współpracuje z instytucjami naukowymi i edukacyjnymi, promując dziedzictwo słynnego astronoma oraz popularyzując naukę wśród młodzieży.
Spacer po Toruniu śladami Mikołaja Kopernika to nie tylko podróż przez historię, ale i inspiracja do odkrywania nauki. Miasto dumnie pielęgnuje pamięć o swoim najsłynniejszym obywatelu, oferując liczne miejsca, które pozwalają zbliżyć się do jego życia i dziedzictwa. Na Rynku Staromiejskim w samym sercu miasta stoi jego pomnik, ufundowany w 1853 roku przez niemieckie towarzystwo Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst. Przedstawia astronoma z astrolabium w dłoni i łacińskim napisem „Nicolaus Copernicus Thorunensis, terrae motor, solis caelique stator”, co znaczy: „Mikołaj Kopernik z Torunia, poruszyciel Ziemi, wstrzymywacz Słońca i niebios”. To klasyczny „must see” i obowiązkowy punkt na fotograficznej mapie każdego turysty. Dla tych, którzy chcą lepiej zrozumieć odkrycia Kopernika i zajrzeć w najdalsze zakątki wszechświata, toruńskie Planetarium im. Władysława Dziewulskiego jest kolejnym ciekawym przystankiem. W kopule o średnicy 15 metrów niebo ożywa, a multimedialne pokazy przenoszą widzów w fascynującą podróż przez historię i tajemnice kosmosu.
Na mapie miejsc związanych z Mikołajem Kopernikiem nie może zabraknąć również Uniwersytetu. Choć sam uczony nie miał z nim związku (uczelnia powstała w 1945 roku), nosi jego imię i kontynuuje tradycje naukowe zapoczątkowane przez Kopernika. Uniwersytet jest dziś jednym z czołowych ośrodków akademickich w Polsce i ważnym centrum badań astronomicznych. Ważnym miejscem jest również Katedra śś. Janów (Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty). W tej gotyckiej świątyni Kopernik został ochrzczony. Wnętrze kryje wiele historycznych skarbów, a z wieży katedralnej rozciąga się imponujący widok na całe miasto. To miejsce ważne zarówno z punktu widzenia historii Kościoła, jak i życia samego Kopernika.
Wizyta w Toruniu to znakomita okazja, by przypomnieć sobie, jak ogromny wpływ miał Kopernik na rozwój nauki i zmiany paradygmatu postrzegania Wszechświata. Spacerując śladami astronoma można poczuć dumę z dziedzictwa, które nie tylko wpłynęło na naukę, ale na zawsze odmieniło sposób, w jaki myślimy o świecie.
Muzea Okręgowe – podróż w czasie
Toruń może poszczycić się bogatą ofertą muzealną, na czele z Muzeum Okręgowym, które obejmuje kilka placówek rozmieszczonych po całym Starym Mieście. Główna siedziba mieści się w Ratuszu Staromiejskim, gdzie można podziwiać znakomite zbiory malarstwa, rzeźby, rzemiosła artystycznego oraz pamiątki związane z historią miasta.
Warto odwiedzić także inne oddziały, takie jak Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów, Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu w Kamienicy pod Gwiazdą z ekspozycją sztuki orientalnej, czy Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika. Każde z tych miejsc oferuje unikalną perspektywę na historię, kulturę i dorobek ludzkości, łącząc lokalne tradycje z szerszym kontekstem globalnym. Muzeum Okręgowe może poszczycić się bogatymi zbiorami, obejmującymi dzieła wybitnych polskich artystów, takich jak Jan Matejko, Józef Chełmoński czy Stanisław Wyspiański. Muzeum posiada również zbiory sztuki gotyckiej i renesansowej oraz eksponaty związane z historią Torunia i regionu.
Muzeum Etnograficzne – kultura ludowa i tradycja
Nieopodal starówki znajduje się kolejne niezwykle ciekawe miejsce – Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej. To placówka, która przenosi zwiedzających w świat kultury ludowej, tradycyjnych zwyczajów i codziennego życia dawnych mieszkańców wsi polskiej. Ekspozycja stała obejmuje zarówno wnętrza chat, jak i narzędzia używane w gospodarstwach, stroje ludowe oraz obrzędy. Unikalnym elementem muzeum jest skansen, w którym można zobaczyć autentyczne budynki wiejskie z różnych regionów Polski, w tym wiatraki, chałupy i stodoły. W czasie organizowanych warsztatów i imprez plenerowych odwiedzający mogą nauczyć się m.in. lepienia garnków, wyplatania koszy czy wyrabiania masła. To doskonała okazja, by zbliżyć się do korzeni i poznać bogactwo polskiego folkloru.
Toruńskie zakątki
Toruń najlepiej odkrywać niespiesznym spacerem – tu niemal każdy bruk kryje historię, a każdy zaułek zachwyca. Stare Miasto to prawdziwa perła: majestatyczne gotyckie kościoły, tajemnicze ruiny zamku krzyżackiego, klimatyczne uliczki i pięknie zdobione kamienice tworzą scenerię, jak z baśni. Warto też wsłuchać się w opowieści lokalnych przewodników, którzy z pasją przybliżają miejskie legendy – o krzywej wieży, flisakach czy duchach czających się w gotyckich piwnicach.
Dawno temu, w średniowiecznym Toruniu, żyła kobieta oskarżona o czary. Mieszkańcy miasta zaczęli mówić, że rzucała uroki, sprowadzała choroby na ludzi i sprawiała, że mleko kwaśniało jeszcze w krowim wymieniu. Z czasem plotki dotarły do władz miejskich. Kobietę pojmano i postawiono przed sądem. Nie było jednak dowodów, jedynie podejrzenia i strach ludzi. Aby sprawdzić, czy naprawdę jest czarownicą, zabrano ją pod wieżę, która wtedy była jeszcze prosta, i kazano stanąć prosto przy murze, z plecami opartymi o ścianę i rękami wyciągniętymi przed siebie.
Według ludowego przekonania:
„Kto niewinny, ten się nie przewróci; kto winny – nie utrzyma równowagi.”
Kobieta, przestraszona i osłabiona, zachwiała się i upadła. Uznało się to za znak winy. Skazano ją na śmierć, ale zanim wykonano wyrok, kobieta rzuciła ostatnią klątwę, mówiąc, że wieża już nigdy nie będzie stać prosto, tak jak niesprawiedliwy był sąd, który ją osądził. Od tamtej pory wieża zaczęła się przechylać. Mimo prób jej naprawy, nigdy nie udało się jej wyprostować, a ludzie wierzą, że to kara za osądzenie niewinnej kobiety.
Życie kulturalne w Toruniu
Toruń to nie tylko miasto o bogatej historii, ale także dynamiczne centrum kulturalne, które przyciąga miłośników sztuki, muzyki, teatru i nauki z całej Polski. Dzięki licznym wydarzeniom i instytucjom, życie kulturalne w Toruniu kwitnie przez cały rok. Jednym z najważniejszych teatrów dramatycznych w Polsce jest Teatr im. Wilama Horzycy. Prezentuje zarówno klasykę, jak i współczesne sztuki, a także organizuje festiwale teatralne. Kolejnym słynnym teatrem lalek dla dzieci i dorosłych jest Baj Pomorski. Jego bajkowa fasada jest jedną z atrakcji turystycznych miasta, a wnętrze nawiązuje do świata bajek. Dla zainteresowanych zwiedzaniem teatru od kulis, Teatr Baj Pomorski organizuje specjalne wydarzenia, takie jak „Dotknij Teatru”, podczas których widzowie mogą zobaczyć teatralne zaplecze, pracownie krawieckie, plastyczne i stolarskie oraz przejść się korytarzami teatru. W Toruniu działa również wiele galerii sztuki, np. Galeria Wozownia, prezentująca nowoczesną sztukę wizualną.
Toruń jest również gospodarzem wielu festiwali, m.in.: Bella Skyway Festival,który jest widowiskowym festiwalem światła czy Festiwal Song of Songs – jeden z największych festiwali muzyki chrześcijańskiej w Europie. Ponadto Toruńska Orkiestra Symfoniczna organizuje koncerty muzyki klasycznej, filmowej i rozrywkowej.
Wieczorem Toruń budzi się do życia, a kawiarnie i restauracje zapraszają na kolację w atmosferze przytulnego ciepła i blasku świec. To świetna okazja, by spróbować dań inspirowanych toruńską tradycją, a na zakończenie wieczoru sięgnąć po kultowy piernik i filiżankę kawy piernikowej. To wyśmienity smak miasta w pigułce!
Toruń to miasto, które łączy historię, kulturę i zmysły w jednym, niezwykłym miejscu. To tutaj można przenieść się w czasie, poczuć aromat korzennych przypraw i dotknąć gwiazd, podążając śladami Kopernika. Niezależnie od pory roku, Toruń oferuje niezapomniane wrażenia i zaprasza do odkrywania swoich tajemnic. To idealny kierunek na weekend, rodzinny wyjazd czy romantyczną podróż. Kto raz spróbował toruńskiego piernika, ten z pewnością wróci tu po więcej.
Tekst: Anna Molęda-Kompolt
Zdjęcia: Pixabay
